engbel
  • 2024
  • 2023
  • 2022
  • 2021
  • 2020
  • 2019
  • 2018
  • 2017
  • 2016
  • 2015
  • 2014
  • 2013
  • 2012
  • 2011
  • 2010
  • 2009
  • 2008
  • 2007
  • 2004
  • 2003
  • 2002
  • 2001
  • 2000
  • 1999
  • 1998
  • 1997
  • 1996
  • 1995
  • 1994
  • 1993
  • 1992
  • 1991
  • 1990
  • 1989
  • 1988
  • 1987
  • 1985
  • 1984
  • 1982
  • 1971

2024

2023

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2016

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

1995

1994

1993

1992

1991

1990

1989

1988

1987

1985

1984

1982

1971

rus Перевод отсутствует

Чарнобыль. Эфект спячага

26 марта – 1 мая 2021 г.
Мінск, Беларусь
Праект ажыццяўляецца ў супрацоўніцтве з Беларускім дзяржаўным архівам кінафотафонадакументаў. Фотаздымак Яўгена Казюлі з серыі “Забароненая зона Палесся” (1988) перададзены з архіва Народнага фотаклуба “Мінск”. Серыя фотаздымкаў "Радаўніца. Чарнобыльская зона" (1989-1999) Анатоля Клешчука – з архіва галерэі візуальных мастацтваў NOVA. Суправаджальная праграма мастацкага праекта “Чарнобыль. Эфект спячага” ажыццяўляецца пры падтрымцы РУП “Нацыянальная кінастудыя «Беларусьфільм»”.

Буйнейшая тэхнагенная катастрофа на Чарнобыльскай АЭС – здарэнне, якое змяніла свет. Праз 35 год вакол чарнобыльскай тэмы працягвае працаваць эфект скажэння прасторы і часу: сацыяльнага, палітычнага, інфармацыйнага, культуралагічнага і этычнага. Мастацкі праект “Чарнобыль. Эфект спячага”, знаходзячыся на аддаленай часавай дыстанцыі ад падзеі, даследуе поле грамадскай памяці. Што засталося ў свядомасці людзей? Як гэтыя ўспаміны змяняліся з цягам часу? Які інструментарый выкарыстоўваюць сучасныя мастакі для размовы пра аварыю і яе наступствы? Вакол якіх тэкстаў, вобразаў, сюжэтаў будуюць сваё апавяданне і аналіз? Аўтары праекта парознаму ўзаемадзейнічаюць з архівам, запазычваючы дакументальныя сведчанні мінулага, выкарыстоўваючы ўласныя матэрыялы і канструюючы версіі падзей. Само паняцце “эфект спячага” выкарыстоўваецца ў праекце зыходзячы з некалькіх перспектыў: у якасці метафары адкладзенай, міфалагізаванай гісторыі падзеі, якая не завершана, і псіхалагічнага феномену, звязанага з маніпуляцыяй грамадскім меркаваннем і перакананнямі. Выстава складаецца з архіўных матэрыялаў, якія састаўляюць вось куратарскага выказвання. Архіў застаецца ў аспекце свайго звычайнага існавання – у ролі “захавальніка матэрыяльных слядоў” гістарычнай падзеі, мінулага. Адначасова ён становіцца формай і часткай экспазіцыі сучасных мастакоў, трансфармуючыся са спіса таго, што нам, магчыма, спатрэбіцца ўзгадаць, у мастацкі аб’ект. Такім чынам выяўляецца праблематыка, з якой узаемадзейнічаюць дакументы архіва, яны перастаюць быць аднароднай масай дадзеных. Кожны аўтар працуе са сваім архівам успамінаў. Артур Бондар у праекце “Цені зоркі «Палын»” становіцца сталкерам, правадыром у Чарнобыльскую зону. Яго праект балансуе паміж “містычнай рэальнасцю зямлі, прасякнутай чалавечымі пакутамі і болем” і дакументальнай рэгістрацыяй таго, што адбываецца ў Зоне. Фотаздымак Яўгена Казюлі з серыі “Забароненая зона Палесся" (1988) пачынае экспазіцыю мастацкага праекта “Чарнобыль. Эфект спячага”. “Сітуацыя ізаляцыі, але ізаляцыі для афіцыйнага наведвання Зоны. Кантрольныя пункты, дрот…” – гэта ўражанні аўтара, якія ў кантэксце выставы будуюць іканаграфію выявы, нейкую сістэму распазнавання і мыслення пра Зону. Святлана Станкевіч працуе са слядамі наступстваў катастрофы, сучаснымі сведчаннямі ўдзельнікаў гэтых падзей. Яе архіў – пра людзей, якія “не зніклі – як і ўвесь радыёактыўны космас, што матэрыялізаваўся ў людзях, прадметах, месцах, якія сталі адпрацаванымі матэрыяламі катастрофы”. Архіўная відэахроніка чэрвеня 1986 года з фондаў Беларускага дзяржаўнага архіва кінафотафонадакументаў, якая дакументальна пазначае бадзёры пафас першых афіцыйных відэасправаздач, злучаецца з фотаздымкамі “аднаго італьянскага лета, зробленымі трыма беларускімі падлеткамі Светай, Дыянай і Машай падчас удзелу ў праграме аздараўлення фонду "Genitori per Cernobyl"” у праекце Вольгі Бубіч “Больш, чым Я”. “Гэта гісторыя пра сталенне, перамены, якія ніколі не праходзяць хутка і лёгка, гісторыя пра свабоду самастойна пісаць сцэнар свайго жыцця”. Выказванне Таццяны Ткачовай складваецца з асабістай гісторыі сям'і мастачкі, звязваецца з прамымі наступствамі чарнобыльскай катастрофы. Праект Казума Абара “Exposure” з'яўляецца вынікам даследавання тэрыторыі Зоны ў 2015 і 2016 гадах. Тут бягучая сітуацыя фіксуецца праз 30-гадовую гісторыю “непрыметнай дзяўчыны” Марыі, якая нарадзілася праз 5 месяцаў пасля аварыі ў 100 км на поўдзень ад Чарнобыля. Сумяшчаючы яе аповед са старымі каляровымі негатыўнымі плёнкамі, знойдзенымі ў закінутым украінскім горадзе Прыпяць (1 км ад ЧАЭС), аўтар рэпрэзентуе эфект нябачнасці, непрыкметнае ўздзеянне радыяцыі на жыццё пасля аварыі. “Выкарыстанне гэтай плёнкі з яе некіруемым і дэзарыентуючым характарам адмаўляе ўяўную імгненнасць фатаграфічнай выявы. Замест гэтага гледачу прапануецца задумацца аб тым, што ўсё наша цяперашняе жыццё нясе на сабе сляды пажыццёвага і прэнатальнага кантакту са светам”. Серыя фотаздымкаў “Радаўніца. Чарнобыльская зона” (1989-1999) Анатоля Клешчука выбудоўвае апавяданне вакол тэмы рытуалу на сельскіх могілках – месцы сімвалічным і сакральным, – якое паступова прысвойваецца прыродным ландшафтам. “Я кожны год езджу ў адселеную Чарнобыльскую зону, здымаю... Я езджу туды, каб паглядзець, як людзі ўспрымаюць сваю радзіму. Езджу на могілкі на Радаўніцу”. Праект Андрэя Дубініна ўяўляе сабой падарожжа па змадэляванай Чарнобыльскай зоне. Вырваныя з кантэксту кампутарнай гульні пейзажы, персанажы праяўляюць Чарнобыльскую павестку, само стаўленне да катастрофы, якое змяняецца з цягам часу, скажаецца бясконцай інфармацыйнай прасторай, апрапрыюецца масавай культурай, індустрыяй забаў. Канцэптуальная серыя Ігара Саўчанкі “Пра зменлівыя паводзіны сонечнага святла” ​(1996) у сваёй бездакорна выбудаванай лаканічнай эстэтыцы фіксуе прамалінейнасць метафары святла і цемры. Тут падвяргаецца сумневу пераканаўчасць зафіксаванага адбітка аб'екта, рэжысуецца мадэль нашага ўспрымання. У праектах Сяргея Кажамякіна “Фантомныя адчуванні” (1997-2002) і “Лесвіца ў нябёсы” (1996) фатаграфічная выява адначасова сцвярджае і растварае дакладнасць мільготнай, разарванай і часткова дыскрэдытаванай рэальнасці. Архіў складаецца з няўлоўнага і цяжка спалучаемага – фрагментаў нечага жыцця, успамінаў і дакументальных фотаадбіткаў, зробленых у Зоне праз 10 гадоў пасля аварыі. Так маленькая памяць асобнай групы людзей, пазбаўленая афіцыяльнасці, ідэалагічнай дыдактычнасці, дазваляе гледачу непасрэдна ўспрымаць і трактаваць мінулае. У кантэксце гісторыі мінулае з'яўляецца адарваным ад цяперашняга перыядам, тым, што неабходна запомніць, што застаецца ў выглядзе закансерваваных рэшткаў. Паступова стаўленне да дакладнасці і праўдзівасці падзей, якія ўтрымліваюцца ў памяці, змяняецца пад уздзеяннем знешніх фактараў і часу. Памяць выціскаецца, змываецца, успаміны замяшчаюцца змадэляванай версіяй падзей. Мастакі Дзіна Даніловіч і Андрэй Кузьмянок, ствараючы свой фіктыўны архіў, напаўняюць яго артэфактамі і дакументамі, якія не з'яўляюцца наўпрост звязанымі з чарнобыльскай катастрофай. Аўтары ўмоўна пазначаюць прадметы і аб'екты, сціраючы іх першапачатковае прызначэнне, міфалагізуючы і сімулюючы, маніпулюючы ўспрыманнем гледача. Аўтары канструююць містыфікаваную паўпраўду-паўхлусню. Апрача фатаграфіі, відэа, інсталяцыі, важным сродкам апавядання з’яўляецца гук. Sound art AORTHA (Зьміцер Ладзес), гук у праекце Андрэя Кузьмянка і Дзіны Даніловіч, архіўны запіс, перададзены Беларускім дзяржаўным архівам кінафотафонадакументаў, не толькі суправаджаюць візуальную частку экспазіцыі, але і ўтвараюць з ёй цэласнасць, становяцца кампанентамі вялікага тэксту. У праекце “Чарнобыль. Эфект спячага” гледачу адводзіцца адна з ключавых роляў – інтэрпрэтатара, не пасіўнага спажыўца. Аўтары выставы даюць доступ да падзей і варыянтаў іх трактоўкі, дакументальным і эмацыянальным версіям, фактычным, сапраўдным і фіктыўным выявам. Тут мінулае працягвае фіксавацца і транслявацца, а цяперашняе становіцца рэальным праз памяць і "гульню слядоў". Дзе архіў – спосаб яго (цяперашняга) аналізу.

Тэкст Вольгі Рыбчынскай