Выбраныя даты:

4 кастрычніка 1904

Нарадзілася ў вёсцы Асяцішча ў Віцебскай губерні (Расійская імперыя, сёння Віцебская вобласць Рэспублікі Беларусь).

1919

Прыязджае ў Смаленск. Паступае ў Дзяржаўныя вольныя майстэрні "Свомас" , тут дзейнічаў філіял Віцебскага УНОВИС , створаны і ўзначалены вядучым авангардыстам Казімірам Малевічам. Тут яна сутыкнулася з адчайна смелымі ідэямі пераўладкавання свету сіламі мастацтва.

1922

Скарыстаўшыся правам уцекача з Заходняй Беларусі аказваецца ў Варшаве, дзе яе без іспытаў прымаюць у лік студэнта_да Варшаўскай акадэміі мастацтваў . На жыццё зарабляла служанкай, нянькай і мадысткай. Тут яна знаёміцца з будучым мужам Станіславам Грабоўскім.

1927

Муж і жонка адпраўляюцца ў Парыж , каб працягнуць і завяршыць навучанне ў Акадэміі сучаснага мастацтва. Становяцца вучнямі Фернана Лежэ . Майстар высока шанаваў талент сваёй вучаніцы, ён прапанаваў ёй пасаду асістэнткі і кватэру пры Акадэміі. Неўзабаве пасля нараджэння дачкі Ванды, муж і жонка разыходзяцца.

1929-1930

Выданне французска-польскага авангарднага часопіса "L'Art Contemporain — Sztuka Współczesna" . Яна выступае пад імем Ванды Хадасевіч-Грабоўскай і публікуе ў ілюстрацыйнай частцы часопіса сваю лаканічную абстрактную працу.

1930-х

Удзельнічае ў выставе аб'яднання "Кола і квадрата" , якая праходзіла ў парыжскай галерэі "23".

1939

У пачатку Другой сусветнай вайны ўступіла ў Рух Супраціўлення . У акупаваным Парыжы ўдзельнічала ў падпольнай працы. У гады акупацыі не пісала карцін, затое актыўнічала пад імем Жаржэты Пэна ў камуністычным падполлі.

1944

Уступіла ў Саюз савецкіх патрыётаў і Саюз дапамогі былым ваеннапалонным .

1945

Арганізавала аўкцыён жывапісу , прадаставіла свае працы і пераканала ўдзельнічаць у аўкцыёне знакамітасцей: Пабла Пікасо, Жоржа Шлюба. Сабраныя сродкі былі адпраўлены на карысць савецкіх ваеннапалонных і дэпартаваных.

У пасляваенны час творчасць мастачкі стала набываць вядомасць, яе меркаванне шанаваў Пікасо, а Лежэ запрасіў выкладаць.

21 лютага 1952

Фернан Лежэ зрабіў ёй прапанову. Але мастачка не дала шлюбу паўплываць на яе ўласны стыль і не паддацца ўплыву мужа. На сцяне майстэрні яна напісала - "Далоў Лежэ".

1960-га

Надзя стварыла музей у знак памяці настаўніка і мужа. Адбылося ўрачыстае адкрыццё музея Фернана Лежэ пад ганаровым старшынствам Жоржа Шлюба, Пабла Пікасо і Марка Шагала.

Яна працягвала працаваць, удзельнічала ў грамадскіх рухах і палітычных камітэтах, але большую частку часу траціла на арганізацыю выставак і паездкі ў Расію .

7 лістапада 1982

Памерла і была пахавана ў Грасе.

-

Літаратура:

"Расказвае Надзя Лежэ", Дубенская, 1978.

-

Мастачка аб сабе і сваёй творчасці:

"Што галоднаму краюху хлеба, што азябламу дровы ў палаючай печцы, было для мяне маляванне. А ўсё астатняе ў імзе".

" Я ж – руская, а дакладней, беларуска… ".

"Нерэальна…а я ўсё мару і мару. Іду па лесе, вочы апусціла, грыбы шукаю... капаю бульбу ў агародзе, рыдлёўку ў зямлю... па галаве спякота б'е, а мяне адно грызе: жадаю быць мастачкай - і ўсё тут !".

"Не думайце, што я была сціплая дзяўчынка – мяне звалі Надзька-казак. З дзяцінства была прывучана да працы... Але ў думках адно: хачу быць мастачкай! Напэўна, лёс…".

"Я абяцала патэлефанаваць Марку і нагадаць: прыйшоў час яму наведаць радзіму - ён яе пакінуў ва ўзросце Хрыста…. Пра яго ж не забыліся, праўда?".