Навошта маста_чке дыплом акадэміі?

_{1 лекцыя}

Мастацкі факультэт Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў, нягледзячы на кансерватызм і састарэлую праграму выкладання, кожны год набірае каля 25 студэнта_к на кафедры графікі, жывапісу, манументальнага мастацтва і скульптуры. Студэнт_кі, якія паступілі, спадзяюцца атрымаць прафесію маста_чкі. Пры гэтым для таго, каб абараніць у канчатковым выніку дыплом, студэнты павінны патраціць 6 гадоў (!) на навучанне, грошы (для навучэнцаў на платнай аснове) і яшчэ 2 гады на адпрацоўку (для студэнт_кі да бюджэтнай формы навучання). Але ці так неабходны дыплом маста_чке і ці варта ён выдаткаваных рэсурсаў?

Такім чынам, навошта можа спатрэбіцца маста_чке дыплом акадэміі?

1 перакананне: дыплом акадэміі можа пацвердзіць атрыманыя навыкі

Тут неабходна пачаць з таго, што прафесіяналізм маста_чкі рэдка пацвярджаецца фактычнай наяўнасцю дыплома, а ацэньваецца выключна па напрацаваным партфоліё – прыкладах створаных ім выказванняў, якія дазваляюць выявіць спосаб мыслення і навыкі аўтар_кі.

Звычайна маста_чкі ў сваім CV паказваюць тэрміны навучання і ўстановы, у якіх праходзілі яго, не згадваючы, ці скончылі ў выніку навучанне ці забралі дакументы. Пры гэтым многія практыкуюць частую змену навучальных інстытуцый па ўласным рашэнні: у першую чаргу для атрымання ведаў, а не дыплома.

Напрыклад, беларуская мастачка прайшла навучанне ў пяці мастацкіх установах. Пры гэтым пасля заканчэння акадэміі ў Мінску яна рэгулярна мяняла навучальныя ўстановы ў Еўропе па сваім меркаванні.

_{Фрагмент з CV Ганны Сакаловай:}

_{2007-2010, Academy of Media Arts, Cologne; postgraduate study
2005-2007, Art Academy Düsseldorf; classes of Daniel Buren, David Rabinowitch
2003-2005, Ле Fresnoy, Нацыянальная студыя этнічных мастацтваў, Tourcoing, France
1994-2000, Belarusian Academy of Arts, Minsk, Belarus; Monumental Painting department
1991-1994, Minsk Art School of Glebov, Minsk, Belarus}

Акрамя спісу навучальных устаноў звычайна паказваюць прафесар_ак, чые класы наведва_ла маста_чка, праслуханыя праграмы, мастацкія рэзідэнцыі, конкурсы і атрыманыя прэміі, а галоўнае - актыўнасць (персанальныя і групавыя выставы, прэзентацыі і іншыя праекты). Усё гэта, акрамя саміх твораў, скажа пра маста_чку больш, чым наяўнасць дыплома.

Спецыяльна для нашага праекта мы апыталі былых студэнта_к акадэміі, ці спатрэбіўся ім дыплом акадэміі пасля заканчэння ВНУ. Вядома, большасць з іх ні разу ім не скарысталася.

Ды і сам дыплом не вельмі-то і каціруецца ў свеце. Перманентная муштроўка і абязалаўка ў гэтым інстытуце даюць студэнтам пэўны рамяство, якасць і спецыфіка якога намі ацэньваюцца як даволі сумнеўныя, асабліва ўлічваючы тое, якімі метадамі яно ўбіваецца студэнт_кам. Вольная творчасць студэнта_к, вымушаных гібець у акадэміі з раніцы да позняга вечара, абмяжоўваецца эстэтычнымі і ідэалагічнымі рамкамі, і ўсё гэта памнажае аднатыпны квазіакадэмізм, нацыяналістычныя вобразы і дэкаратывізм на ўсіх кафедрах акадэміі. Састарэлыя методыкі пагаршаюцца аўтарытарнасцю і непрафесіяналізмам выкладчыцкага складу. З акадэміі часта выганяюць студэнта_к, якія не ўпісваюцца ў строгі рэжым і не адказваюць замове інстытута, а таксама эстэтычным і асабістым прыхільнасцям выкладчы_ц, як, напрыклад, было з цэлай хваляй беларускіх маста_чак, якія пакінулі Беларусь і сталі вучыцца ў акадэміях у Еўропе і па ўсім свеце. Вакуум акадэміі ў тым ліку ўзмацняе адсутнасць лёгкага пераходу студэнта_к з класа ў клас, абавязковай наведвальнасцю і справаздачнасцю, ураўнілаўкай, патрыярхальнасцю, састарэлай матэрыяльнай базай і многімі іншымі мінусамі.

_{Таблічка ўзята з афіцыйнага сайта акадэміі мастацтваў у раздзеле пад назвай "Місія БДАМ".}

_{Місія акадэміі гаворыць сама за сябе.}

2 перакананне: дыплом акадэміі дапаможа інтэгравацца ў афіцыйную сістэму культуры

А навошта наогул свабодна_й маста_чке інтэгравацца ў гэтую сістэму? Дыпламаваных студэнта_к могуць прыцягнуць выкладчыцкая дзейнасць, прылада на вытворчасць, выгады ад уступлення ў прафсаюзы (напрыклад, майстэрня і дзяржаўныя замовы).

Адміністрацыя акадэміі разлічвае на тое, што пасля заканчэння акадэміі студэнты_кі інтэгруюцца ў сістэму афіцыйнай культуры, у першую чаргу ў якасці выкладчы_ц у мастацкіх гуртках і школах, каледжах і універсітэтах. Для гэтага ў акадэміі прадугледжаны адукацыйны гадзіннік і выкладчыцкая практыка. Але не многія студэнт_кі бачаць сябе ў гэтай ролі, і часцей за ўсё яны вымушаны на працягу двух гадоў адпрацоўваць гэтую "вінаватасць" пасля атрымання дыплома, пасля чаго неадкладна кідаюць выкладанне.

Многія студэнт_кі, якія паступілі ў акадэмію, сапраўды гатовы да інтэграцыі ў культурную індустрыю Беларусі. Яны жадаюць атрымаць навыкі маста_чкі, а ў далейшым удзельнічаць у афіцыйных групавых выставах, уступіць у і (у ідэале) працаваць у атрыманай ад прафсаюза майстэрні. Многім уступленне ў Саюз здаецца прывабным яшчэ і таму, што дае шанц атрымліваць прапановы на ажыццяўленне дзяржаўных заказаў (роспіс аб'ектаў, стварэнне гарадскіх скульптур, рэстаўрацыя і інш.). Але тут таксама важна адзначыць, што майстэрню і замовы даюць з велізарнымі складанасцямі з-за попыту, карумпаванасці і кланавасці арганізатара_к і шматлікіх удзельні_ц Саюза, і чакаць, напрыклад, майстэрню мага больш 10 гадоў, а самыя выгодныя замовы атрымліваюць набліжаныя да стала "мэтры". Прасцей здымаць уласную прастору для працы і шукаць замовы самастойна, удзельнічаючы ў адкрытых конкурсах. Часта, дачакаўшыся сваёй чаргі на майстэрню, малад_ая маста_чка атрымлівае "падачку" у выглядзе прасторы з жахлівымі ўмовамі (і немаленькай арэнднай платай), ды і то – для гэтага неабходна выдатна выслужыцца. Напрыклад, давядзецца ўдзельнічаць у рэспубліканскіх выставах для справаздачнасці і "набірання балаў", а таксама тэматычных экспазіцыях а-ля "Святло Перамогi". Дарэчы, бясплатна арганізаваць персанальны праект у Палацы мастацтваў можа ўдасца выключна з нагоды ўласнага самавітага юбілею.

Маста_чкі ж, якія займаюцца сучасным мастацтвам, нязручныя для Саюза, іх часта крытыкуюць, і ў большасці выпадкаў ім не даюць нічога: ні заказаў, ні майстэрняў. Напрыклад, мастак за шмат гадоў сяброўства ў Саюзе, так і не атрымаўшы чаканай студыі, са скандалам выйшаў з прафсаюза.

Дзяржаўныя музеі закупляюць у калекцыі работы ў асноўным толькі тых, хто знаходзіцца ў Саюзе або як мінімум прысутнічае на афіцыйнай карце культуры (і гэта якраз можа пацвердзіць дыплом). Але прывабнасць траплення ў такія кансерватыўныя калекцыі з-за апісанай вышэй блізарукасці моцна нівеліруецца.

Важна адзначыць, што часам маста_чкі-графікі ўладкоўваюцца ў выдавецтвы і на вытворчасць, а манументаліст_кі і маста_чкі-скульптары ў інтэр'ерныя студыі толькі пры наяўнасці дыплома. Вольныя ж маста_чкі, займаючыся творчай самарэалізацыяй, а не працуючы не па прафесіі ці займаючыся выкладчыцкай дзейнасцю, ужываюць атрыманыя навыкі без выкарыстання дыплома. Таму маста_чкам, жадаючым займацца сучаснымі практыкамі ў мастацтве, мы рэкамендуем не атрымліваць дыплом акадэміі, толькі для таго каб інтэгравацца ў афіцыйную сістэму культуры Беларусі, а заставацца незалежнымі.

3 перакананне: дыплом акадэміі павышае сацыяльны статус

Перакананне "без паперкі – ты казюлька" часта выслухоўваюць ад сваіх сваякоў студэнт_кі, якія паступаюць і якія навучаюцца ў акадэміі. Сапраўды, многія ідуць у акадэмію "для таты і мамы", і далей атрыманы дыплом пыліцца ў бацькоў дома, беражліва схаваны ў каробку для дакументаў.

_{"Без паперкі ты - казюлька,
А з паперкай - чалавек" .}

Студэнт_кі, якія звыкнуліся да нашай сістэмы адукацыі, пасля пачатковай школы і каледжаў па інэрцыі паступаюць у інстытут, дзе яшчэ 6 гадоў будуць выглядаць у вачах блізкіх паважаным чальцом грамадства. Але бліжэй да заканчэння (і адразу пасля) у бацькоў і выпускні_ц узмацняецца разгубленасць і ўзрастае трывога за будучыню. Так, дыплом падвышае сацыяльны статут, дае гарантыю атрымання нейкага працоўнага месца на вытворчасці і ў сферы выкладання, але часцей за ўсё перакананне ў неабходнасці абавязковай наяўнасці "паперкі" – распаўсюджаны сіндром у беларускім грамадстве, і нават памылка, калі ўжываць гэтую ўсталёўку да прафесіі маста_чкі. Бо дыплом (у прыватнасці дыплом Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў) можа стаць не памагатым для абітурыент_кі, жадаюча_й атрымаць гэтую прафесію, а адкатам ад мары стаць прафесійн_ай вольн_ай аўтар_кай.

4 перакананне: дыплом акадэміі дае магчымасць прадоўжыць навучанне

Сапраўды, некаторыя студэнт_кі плануюць пасля атрымання дыплома скарыстацца ім для працягу вучобы. На сённяшні дзень існуе шмат магчымасцяў недарагога ці нават бясплатнага навучання ў Еўропе. Напрыклад, ва ўсходняй частцы Германіі навучанне для беларусак усё яшчэ альбо бясплатна, альбо каштуе да 500 еўра ў семестр.

Праблемай працягу навучання можа стаць немагчымасць узяць паўторную адтэрміноўку ад войска, двухгадовая адпрацоўка, а галоўнае – моўны бар'ер. Усё гэта ўводзіць былых студэнта_к у стан працяглай разгубленасці – феномен, назіраны ў шматлікіх пакаленняў выпускні_ц.

_{(Маста_чка, як_ая не можа размаўляць на англійскай, не маста_чка)}

_{Англійская – самая распаўсюджаная мова ў заходняй сістэме мастацтва, амаль 99% усіх каталогаў і іншых выданняў даступна на англійскай. Большасць інстытуцый сучаснага мастацтва карыстаюцца англійскай мовай для камунікацыі з замежнікамі.}

Мы цвёрда мяркуем, што ў гэтым выпадку самаадукацыя – вывучэнне тэорыі і гісторыі мастацтва, яго сістэмы і новых медыя, а таксама замежных моў – лепшы варыянт. Нашы інтэрнэт-лекцыі могуць таксама дапамагчы ў атрыманні і папаўненні якія адсутнічаюць ведаў у галіне сістэмы і тэорыі сучаснага мастацтва. Таму наш блог у спалучэнні з самаадукацыяй – для тых, хто ўжо вучыцца ў акадэміі і не можа яе кінуць, і для тых, хто не мае магчымасці паступіць у еўрапейскую ВНУ з-за розных абставін, у тым ліку і моўнага бар'ера.

У той жа час мы не ідэалізуем заходнюю сістэму мастацкай адукацыі і культурную сітуацыю ў цэлым. Заходнія акадэміі апрыёры не займаюць прагрэсіўную, наватарскую і рэфлексіўную пазіцыю. Гегемонія рынкавага імператыва, камерцыялізацыя мастацтва і неабароненасць культурных работні_ц ва ўмовах вольнага рынка, класавыя абмежаванні доступу да адукацыі і канкурэнцыя, характэрныя для заходніх краін, таксама патрапяць пад прыцэл нашай крытыкі.

Сучасная эканоміка вырабляе сістэму працоўных адносін, якая характарызуецца праектнай дзейнасцю, стомленасцю ад пошуку фінансавання і напісання заявак і справаздач, цудоўным (няўстойлівым) становішчам. Прынамсі, у краінах па тым боку мяжы ва ўніверсітэтах склалася традыцыя дужання за правы культурных працаўні_ц, салідарнасці з прыгнечанымі групамі і стварэнні эксперыментальных мастацкіх лабараторый, над якімі працуюць як студэнт_кі, так і выкладчы_цы.